Krótka historia...

...a nawet bardzo krótka historia Chin.

Historię Chin można z dużym uproszczeniem podzielić na kilka okresów:

Historię wywodzącą się z legend i sięgającą czasów starożytnych
Okres cesarstwa
Czasy współczesne

Historia oparta na legendach, początek chińskich dziejów upatruje w działalności Trzech Czcigodnych i Pięciu Cesarzy. To mityczni władcy, którym przypisuje boskość i nadnaturalne moce. Z działalnością Czcigodnych wiąże się wiele osiągnięć usprawniających życie ludzi. Mieli udomowić zwierzęta, nauczyć Chińczyków uprawy roli, wynaleźć łuk i strzały, wóz i łódź, dać początek medycynie, panować nad powodziami. Z kolei Pięciu Cesarzy to królowie-mędrcy. 

Pierwszy i najsłynniejszy z nich to Żółty Cesarz, któremu przypisuje się wiele wynalazków jak: kompas, papier, jedwab, także wynalezienie kalendarza i wiele innych. A ostatni  z nich, Yu Wielki ustanowił ponoć półlegendarną dynastię Xia. Półlegendarną, bo nie wszyscy historycy wierzą w jej istnienie. 

Żółty Cesarz

Prawdziwa historia zaczyna się z nastaniem dynastii Shang ok. 1766 r. p.n.e. Z dynastii tej pochodziło 30 kolejnych władców. Panowała nad dorzeczem Żółtej Rzeki przez ok. 600 lat. 

W tym czasie rozwinęło się rolnictwo i hodowla. Rozwój technologiczny pozwalał na coraz wydajniejszą obróbkę brązu i wspaniałe zdobnictwo. Słynne są wizerunki dzikich, podobnych do zwierząt sylwetek wyrytych na naczyniach.
Dynastia Shang została pozbawiona władzy przez władców Zhou. Nie różnili się od swoich poprzedników. W dziejach ich panowania można wyróżnić okresy 'Wiosen i Jesieni' oraz 'Walczących Królestw'. Ten brutalny okres w historii Chin, bardziej niż inna epoka, zaowocował rozwojem filozofii, której założenia przetrwały do dziś. W tych czasach żył Konfucjusz. Liczne wojny i rozlew krwi skłoniły go do stworzenia systemu zachowań społecznych, który kształtowałby postawy ludzkie.

Okres cesarstwa został zapoczątkowany przez dynastię Qin. Prowadzone wojny doprowadziły do wzrostu potęgi państwa Qin, któremu udało się scalić chińskie państewka. Od nazwy tej dynastii pochodzi nazwa państwa - Chiny. Pierwszy cesarz wywodzący się z tej  dynastii panował w latach 221-210 p.n.e., krótko ale brutalnie. Rozpoczął ekspansję terytorialną, która wymusiła wzniesienie Wielkiego Muru. Jego kosztownym pomysłem było też zbudowanie podziemnego mauzoleum z orszakiem pogrzebowym terakotowych wojowników, znanych dzisiaj jako Terakotowa Armia. Sprzeciw wobec jego brutalnej władzy doprowadził do rozbicia armii Qin, a na tronie zasiadł władca z dynastii Han. Dynastia ta sprawowała władzę przez  ponad 400 lat, wprowadzając Chiny w nową erę /206 p.n.e.-220 n.e/. Zrobiła wiele tak dla kultury jak i konsolidacji i znaczenia państwa. Jednak rządy Han były mimo wszystko represyjne, co doprowadziło do wybuchu społecznego niezadowolenia i upadku dynastii, a tym samym scentralizowanego państwa. Na następne kilkaset lat Chiny pogrążyły się w nieustannych wojnach i podziałach, a kolejne dynastie dochodziły do władzy drogą podbojów i mordów. 

Na tle tych władców pozytywnie wyróżnia się dynastia Tang /618 -907r./, którą Chińczycy uważają za najwspanialszą. Doprowadziła do rozwoju gospodarczego, wzrostu produkcji i intensyfikacji handlu zagranicznego. Dla uniknięcia błędów poprzednich rządzących prowadzili politykę wspierania chłopstwa poprzez łatwiejszy dostęp do ziemi. Dynastia ugruntowała obecność Chin w Azji  środkowej, zacieśniła związki z Tybetem. Okres panowania dynastii Tang był niezwykle pomyślny dla kultury, rozwinął się druk, rozkwitła sztuka buddyjska, poezja.

Po upadku dynastii Tang nastał kolejny okres rozbicia Chin na kilka dzielnic. Historycy nazwali ten czas okresem Pięciu Dynastii i Dziesięciu Królestw. Ponownego zjednoczenia Chin dokonała dynastia Song /960-1279 r./ Songowie nieustannie byli atakowani z zewnątrz i w roku 1279 po raz pierwszy w dziejach obcy przyjęli władzę nad całymi Chinami. Byli to Mongołowie pod wodzą Czyngis-Chana. Ich okres władania  Chinami przeszedł do historii jako okres dynastii Yuan /1279-1368/. Wtedy to stolicą Chin ustanowili Pekin. Pomimo okrutnych rządów, Mongołowie zarządzali cesarstwem z wyobraźnią. Przebudowali Wielki kanał, odnowili drogi, rozwinęli handel zagraniczny. Zacieśnienie kontaktów z Europą umożliwiło m.in. podróż Marco Polo. Jednak ucisk chłopstwa i kryzys rolnictwa doprowadził do powstania ruchu Czerwonych Turbanów zagrzewającego do buntu przeciw panującym. Po pokonaniu obszarników, ich przywódca ustanowił kolejną dynastię - Ming /Wspaniała, Olśniewająca/. Dynastia ta panowała przez ok. 300 lat, do połowy XVII w. To jeden z cesarzy tej dynastii wybudował w Pekinie sławne Zakazane Miasto - rezydencję władców. W tych czasach rozwijało się malarstwo, sztuka, powieść. Rozwój ceramiki zaowocował słynną, malowaną błękitami porcelanę mingowską. Na początku XVII w. klęska głodu wznieciła kolejną rebelię chłopską, która zbiegła się w czasie z narastający zagrożeniem Chin ze strony północnych sąsiadów, Mandżurów. W rezultacie, po wieloletnich walkach, Mandżurowie odebrali władzę Mingom i założyli własna dynastię Qing /Czystą/. 

Chiny z okresu dynastii Qing

Najważniejsze urzędy sprawowali Mandżurowie, Chińczykom pozwolono zachować jedynie niższe stanowiska. Na znak poddania dorośli Chińczycy musieli nosić długi warkocz, a Mandżurom z kolei zabroniono żenić się z Chinkami. Mandżurowie wprowadzili surowy system rządów, za działalność antymandżurską groziła kara śmierci, językiem urzędowym oprócz chińskiego był mandżurski.
 



Na początku XIX w. Chinami, a właściwie ich bogactwami zainteresowały się państwa europejskie, Wielka Brytania, Francja i Niemcy. Rozbieżne interesy, brak porozumienia doprowadziły do wojen zakończonych porażką cesarstw i narzuceniem upokarzających traktatów. W wyniku pierwszej tzw. wojny opiumowej, /1840-1842/ Chiny oddały Hongkong w dzierżawę Wielkiej Brytanii. Druga wojna opiumowa /1856-1860/ spowodowała kolejne utraty chińskich terytoriów na rzecz Wielkiej Brytanii, Francji, Rosji i Japonii. Równocześnie w Chinach toczyły się liczne wewnętrzne walki wyniszczające kraj. Zderzenie cywilizacji wschodu i zachodu doprowadziło do wielkiego wstrząsu, jakim był wybuch w 1900 r. powstania bokserów. Coraz więcej Chińczyków widziało potrzebę reform i modernizacji. Był to początek końca dynastii Qing, która ostatecznie upadła w 1911 r.
Razem z jej upadkiem zakończył się wielowiekowy okres cesarstwa w Chinach.

Utworzono Chińską Republikę. Powstała Partia Narodowa, której przywódca w swojej idei państwa nowoczesnego chciał połączyć elementy nacjonalizmu i demokracji.
Ale idee republikańskie nie były  jedyną koncepcją polityczną z którą eksperymentowano w Chinach. W 1921 r. utworzono Partię Komunistyczną, wspieraną przez Związek Radziecki. Te dwie partie początkowo współpracowały ze sobą, tworząc wspólny front przeciwko agresji Japonii. Jednak po kapitulacji Japonii w 1945 r. wybuchła kolejna rewolucyjna wojna domowa, zakończona zwycięstwem komunistów.
W 1949 r. Mao proklamował utworzenie Chińskiej Republiki Ludowej. Natomiast przywódca Partii Narodowej, Chiang Kai-Shek, wraz z władzami Republiki Chińskiej znalazł schronienie na Tajwanie, gdzie nacjonaliści trzymają się do dzisiaj. W 1950 r. chińska armia zajęła Tybet.
Rządy sprawowane pod przywództwem Mao zmierzały do industrializacji kraju, kolektywizacji rolnictwa, nacjonalizacji przemysłu i handlu. Jednak nakazany przez Mao 'Wielki Skok' okazał się zwycięstwem idealizmu gospodarczego nad zdrowym rozsądkiem, doprowadził do gwałtownego pogorszenia się sytuacji gospodarczej kraju. W 1966 r. proklamowano 'rewolucję kulturalną', której celem było wymazanie ze świadomości narodowej tradycyjnych, niesocjalistycznych Chin. Niszczono pamiątki kultury, szerzył się kult jednostki i terror, a wraz z nim  ogromne ofiary w ludziach. Dopiero po śmierci Mao w 1976 r., gdy rządy objęli przywódcy opowiadający się za reformami, potępiono 'rewolucję kulturalną', a represjonowanych zrehabilitowano.
Prowadzono politykę 'otwarcia na świat' oraz zapoczątkowano 'socjalistyczną gospodarkę rynkową'. Reformom wewnętrznym towarzyszyły zmiany w polityce zagranicznej, CHRL zaczęła stopniowo wychodzić z izolacji.
Jednak proces reform w chińskim kierownictwie budził kontrowersje i uległ zahamowaniu. Doprowadziło to do niezadowolenia i demonstracji. Masowe demonstracje młodzieży w 1989 r. na placu Tiananmem w Pekinie zostały krwawo stłumione przez wojsko.
Mimo nasilenia represji politycznych, kolejne władze kontynuują reformy gospodarcze i rozwijają kontakty z zagranicą. Chiny stały się trzecią potęgą gospodarczą świata.
W 1997 r.w skład Chin wszedł Hongkong, jako Specjalny Region Administracyjny o szerokiej autonomii. Nadal jednak nierozwiązana pozostaje sprawa Tybetu. Władze Chińskie ciągle sprzeciwiają się tendencjom niepodległościowym na Tajwanie. Nieuregulowany jest też status różnych ruchów religijnych, w tym kościoła katolickiego. System polityczny oparł się ewolucji, rozdźwięk między  ideologią a praktyką życia codziennego jest dotkliwie odczuwalny.